Zo help je een verwarde persoon

Een verwarde persoon op straat vinden we vaak vreemd en eng. Nergens voor nodig, zeggen hulpverleners. 'Gedraag je zoals je ook zou willen dat iemand zich tegen jou gedraagt.'

Iemand die in psychische nood verkeert en zich vreemd gedraagt, noemen we een ‘verwarde persoon’. Die vinden we vaak eng. Nergens voor nodig, zeggen hulpverleners. Wat kun je het beste doen?

Mag je lachen?

De situatie: Een mevrouw met een winkelwagen vol rommel zingt uit volle borst het volkslied. Ze pakt een feesthoedje uit haar wagentje, zet het op en haalt uit: ‘Blijf ik tot in den doooood!’ Mag je in de lach schieten? ‘Het is niet netjes om te lachen, maar het is wel menselijk.’, zegt Anneke van Wamel van het Trimbos Instituut. Ze geeft cursussen hoe om te gaan met verwarde personen. Verwarde mensen gedragen zich anders dan anders, en dat werkt soms op de lachspieren. Helaas kun je niet goed inschatten of diegene iets geks doet om de lachers op de hand te krijgen, of echt niet weet wat hij of doet.

Als je toch in de lach schiet om iemands bijzondere gedrag, kun je maar beter wel oogcontact maken, zegt Van Wamel. ‘Knik dan vriendelijk. Veel mensen zoeken geen oogcontact met een verwarde persoon. Gedraag je zoals je ook zou willen dat iemand zich tegen jou gedraagt.’ Als je zelf iets raars doet, en iemand lacht maar kijkt weg, dan is het pijnlijk. Kijkt diegene je opgewekt aan, dan is het lang niet zo ongemakkelijk. Dat geldt voor een verwarde persoon ook.

Wat als iemand agressief is?

De situatie: Er loopt een man met een verwaaid kapsel langs. Hij schreeuwt ziektes waarvan jij het bestaan niet kende. Je kijkt even op. Hij stopt en grijpt je arm: ‘Kun je het zien, met je rotkop?’ Als je geen hulpverlener bent, is het moeilijk inschatten of zo iemand echt gevaarlijk is. Bovendien doen er veel enge verhalen de ronde over verwarde personen, en zouden het er steeds meer zijn. Toch valt dat nogal mee, zo blijkt uit onderzoek van de HAN University of Applied Sciences in 2019. Er zijn niet zozeer meer verwarde mensen op straat. De meeste meldingen van overlast komen niet van psychiatrisch patiënten, maar van dronkaards.

Wees duidelijk

Volgens Anneke van Wamel van het Trimbos Instituut is het gros van de mensen met psychische problemen ongevaarlijk. ‘Meestal zijn het zelf slachtoffers, geen daders. En als iemand echt slechte bedoelingen heeft, dan voel je het vaak aan.’ Opletten dus. Wat als een verwarde persoon te dichtbij komt? ‘Blijf rustig en geef je grenzen aan’, zegt Sjaak Boon, die als hulpverlener werkte en bij Bureau Boon trainingen geeft hoe om te gaan met verwarde personen. ‘Weest duidelijk. Zeg wat je ziet: Je raakt me aan, en wat je wilt: Doe maar niet. En wat je wel wilt: Laat me los.’ Zo de-escaleer je de situatie. ‘Vaak komt een verwarde persoon dan bij zinnen en zegt: Oja, sorry.’

Wat als iemand verdrietig is?

De situatie: Op het station loopt een man met een angstige blik in zijn ogen. ‘Ze komen me halen!’ jammert hij. Mensen kijken schichtig om en snellen langs hem heen.

‘Het lijkt eng om iemand die zich verward gedraagt aan te spreken’, zegt Van Wamel van het Trimbos Instituut. ‘Er zijn een soort spelregels van hoe mensen zich gedragen. Gedraagt iemand zich niet volgens die regels, dan is iemand onberekenbaar.’ Dat voelt ongemakkelijk. En dan kies je er eerder voor om je niet met zo iemand te bemoeien.

Neem de tijd om te helpen, als het even kan. ‘Probeer erachter te komen waar iemand bang voor is’, zeg trainer Sjaak Boon. ‘Is iemand achterdochtig, dan heeft diegene misschien een psychose, bijvoorbeeld. Stel rustig wat vragen.’ Wie komen je halen? Waarom dan? Daardoor kan iemand kalmeren. ‘Psychiatrisch patiënten hebben vaak een crisiskaart in hun portemonnee’, tipt Van Wamel. (Bij mensen met dementie of een verslaving heet dat een hulpkaart). Zo’n kaartje wordt gemaakt samen met de behandelaar, als de persoon in kwestie helder is. ‘Daarop staat wat je kunt doen om diegene te helpen in een crisis, en een telefoonnummer van iemand die gebeld kan worden.’ Soms wil iemand niet geholpen worden. ‘Heb daar respect voor, en ga weg.’ zegt Boon. Waarschuw dan wel even de (spoorweg)politie, zodat die een oogje in het zeil kunnen houden.

Dit artikel verscheen eerder in Quest Psychologie